Κεφάλαιο δ': Εσπερινός, Όρθρος, Θεία Λειτουργία

Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψει κανείς το τυπικό της λειτουργικής ζωής, όπως είναι δύσκολο, να περιγράψει κάτι το ζωντανό, κάτι που έχει φτιαχτεί για  να είναι πάντα διαφορετικό, αυτό ακριβώς  κάνει δυσχερές το έργο της εξήγησης και της περιγραφής του.
Ωστόσο, αν ανατρέξει κανείς στην επιστήμη της βιολογίας, θα δει πως υπάρχει τρόπος, να αναλύσει και να περιγράψει και ακόμα καλύτερα, να εξηγήσει περίπλοκες καταστάσεις, όπως τα ζωντανά όντα και τα φαινόμενα που τα αφορούν.
Με βάση αυτή τη σκέψη επικεντρωνόμαστε  στα σημεία που θα μας περιγράψουν την δομή, που στηρίζει τα διάφορα υποσυστήματα  του ζωντανού συστήματος που ονομάζουμε λειτουργική ζωής της Εκκλησίας μας.

Η λειτουργική ζωή της εκκλησίας παρόλο που εναλλάσσεται  κάθε μέρα, περιέχει πάντα κάποια σταθερά δομικά στοιχεία μαζί με τα εναλλασσόμενα. Οι συνδυασμοί αυτοί εξυπηρετούν την ιδιαιτερότητα της εορτής που υπάρχει.
Καταρχήν έχουμε  τρεις βασικούς πυλώνες στους οποίους εδράζεται η λειτουργική ζωή της εκκλησίας μας που γίνονται κάθε εβδομάδα πρόκειται για:
1.τον Εσπερινό
2.τον Όρθρο
3.την Θεία Λειτουργία
Ο Εσπερινός, ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία τελούνται σήμερα το Σαββάτο και την Κυριακή σταθερά και μεσοβδόμαδα σε εορτές. Ωστόσο σύμφωνα με το Τυπικό τελούνται καθημερινά. Αυτό συμβαίνει σε ιερές μονές αλλά και σε ενορίες όπου είναι εφικτό. Το τυπικό αλλάζει κατά την περίοδο της Μεγάλης και Αγίας Τεσσαρακοστής.
Υπάρχουν βεβαίως και πολλά άλλα μικρότερα ή εξειδικευμένα δομικά στοιχεία όπως:
-Η ακολουθία του Μεσονυκτικού που έπεται του Εσπερινού και προηγείται του Όρθρου, επίσης τελείται στις ιερές μονές αλλά και σε ενορίες.
-Η τέλεση των ιερών μυστηρίων,  που σε κάποιες περιπτώσεις και σήμερα τελούνται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας λόγου χάρη: Γάμοι.
-Πολλές εξειδικεύσεις των τακτικών και εκτάκτων τελετών, λόγου χάρη: η χοροστασία Μητροπολίτη, η χοροστασία Αρχιεπισκόπου,  όπου επιπλέον ύμνοι συμπληρώνουν το περιεχόμενο του τακτικού  και εκτάκτου τυπικού.

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΡΘΡΟΥ

 << Το νόημα της Θείας Λειτουργίας
συνοπτικότατα όπως το περιγράφει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας στο έργο του ''Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας
είναι ο αγιασμός των πιστών >>
συνεχίζει δε :
<<...Μας αγιάζουν δε με δύο τρόπους:
Ο ένας είναι ότι ωφελούμαστε από αυτές τις προσευχές, τις ψαλμωδίες και τις αναγνώσεις.
...Ο άλλος τρόπος με τον οποίο αγιαζόμαστε από αυτά όπως και από όσα  γίνονται στην ιερουργία είναι το ότι, μέσα σε αυτά βλέπουμε την αναπαράσταση  των έργων  του Χριστού που έκανε για εμάς και των παθών του...>>

Η ακολουθία του Εσπερινού είναι ο απογευματινός αγιασμός των πιστών, που λειτουργεί  ως προετοιμασία της Θείας Λειτουργίας, η οποία αποτελεί το κέντρο της λειτουργικής μυστηριακής ιερουργίας.
Ο Εσπερινός είναι ευκαιρία, να μαζευτούν οι πιστοί να προσευχηθούν μαζί. Να φέρουν τις εορταστικές προσφορές τους στον ναό-τα πρόσφορα και εσπερινά-. Είναι μια ακόμη ευκαιρία να εξομολογηθούν οι πιστοί στον πνευματικό ιερέα, ώστε την επομένη ημέρα στη Θεία λειτουργία να μπορούν να Κοινωνήσουν. Στον Εσπερινό  θα επιλεχθεί -το πρόσφορο -ο άρτος που θα υψωθεί και θα καθαγιαστεί  κατά την Θεία Λειτουργία για την Θεία Μετάληψη, αλλά και θα μοιραστεί ως Αντίδωρο κατά το τέλος της λειτουργίας. Τα δε υπόλοιπα πρόσφορα και  εσπερινά-κόλλυβα επειδή μοιράζονταν σε φτωχούς εξασφαλίζοντας τους τροφή-. Αυτός ο ρόλος της εκκλησίας επιτελείται και σήμερα και μάλιστα πιο οργανωμένος και πιο εκτεταμένος. Ο Εσπερινός λοιπόν είναι  προετοιμασία για την εορτή της Αγάπης την Θεία Λειτουργία.

Η ακολουθία του Όρθρου  μας εισαγάγει εορταστικά στην κυρίως  εορτή της Αγάπης τελείται συνήθως το πρωί αμέσως πριν την Θεία Λειτουργία και σε κάποιες περιπτώσεις το  απόγευμα στις αγρυπνίες σε συνέχεια του Εσπερινού και κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.